تاریخچه گیاهپزشکی در ایران
در واقع تاریخچه مؤسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی نیز هست. در ایران
بررسی های گیاهپزشکی نسبت به سایر رشته های کشاورزی شروعی زود هنگام تر
داشته است.
آغازگر این برسی ها در کشور، شادروان
استاد جلال افشار بود که پس از پایان تحصیلات در روسیه در سال 1298 هجری
شمسی به ایران بازگشت و شروع به تدریس در مدرسه برزگران (سلف دانشکده
کشاورزی کرج) نمود.
آن شادروان در سال 1302 هـ .ش، واحد کوچکی
را در انستیتو پاستور ایران با نام «اداره تشخیص محلی آفات و مبارزه با
آن ها» بنیان گذاشت و تحقیق پیرامون حشرات و جانوران زیان آور کشاورزی و
بعضاً دامی و انسانی را آغاز نمود و این شروع رسمی تحقیقات گیاهپزشکی در
ایران و نیز هسته اولیه و سنگ بنای مؤسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی
امروزی بود. شادروان افشار در چند زمینه دیگر نیز پیشگام و بنیانگذار بود.
از جمله اولین کسی بود که تدریس حشره شناسی و آفات گیاهی را پایه گذاری
نمود، علاوه بر آن جمع آوری و شناسایی حشرات و جانوران از جمله عوامل
بیماری زا در انسان و دام و به اصطلاح امروزی حشره شناسی و جانورشناسی
پزشکی و دامپزشکی نیز با افشار آغاز شد و نیز او برخلاف برخی مدعیات، پایه
گذار تحقیقات جانورشناسی و همچنین اولین موزه جانورشناسی و حشره شناسی در
ایران بود. به هر حال اداره کوچکی که آن شادروان بنیان گذاشت، در سال 1306
از انستیتو پاستور ایران جدا شد و به اداره کل فلاحت در وزارت فواید عامه
پیوست و در سال 1308 با احراز هر دو نقش مطالعاتی و اجرائی به «بنگاه دفع
آفات» تغییر نام داد. شادروان افشار در طی این سال ها همچنان در مدرسه
عالی فلاحت (دانشکده کشاورزی فعلی) نیز تدریس می کرد و نیز به تحقیق و
تألیف مقالات و کتاب هایی می پرداخت که برای ایران جدید و بسیار سودمند
بود، در همین سال ها موزه جانورشناسی دانشکده کشاورزی کرج را پایه گذاری
نمود در واقع فعالیت و تلاش آن مرحوم در دو سمت و سو جریان داشت، از یک سو
اداره کوچکی را در انستیتو پاستور تشکیل داد که منجر به مؤسسه تحقیقات
آفات و بیماری های گیاهی امروزی شد و از طرف دیگر فعالیت های وی در
دانشکده کشاورزی کرج، هسته اولیه گروه های گیاهپزشکی دانشگاه های ایران را
پدید آورد. بنگاه دفع آفات فوق الاشاره تحت نظر افشار و به کمک شاگردان
آن مرحوم که به تدریج از مدرسه عالی فلاحت فارغ التحصیل می شدند روز به
روز توسعه می یافت به طوریکه در سال های 1313 و 1314 در شمال کشور اولین و
شاید تنها مبارزه کاملاً موفق بیولوژیک را با وارد کردن کفشدوزک Rodalia cardinalis
با شپشک استرالیایی انجام داد. این بنگاه به تدریج آفات مهم کشور را جمع
آوری و شناسایی نمود و تحقیقات روی آن ها را آغاز کرد. در سال 1322 شادروان
افشار آزمایشگاهی را با نام «آزمایشگاه حشره شناسی و دفع آفات نباتی» که
ریاست آن را شخصاً عهده دار بود بنا نهاد، این آزمایشگاه زیر نظر مستقیم
وزیر کشاورزی و در دو اطاق در محل وزرات کشاورزی آن زمان (محل فعلی فروشگاه
شهر و روستا واقع در خیابان فردوسی تهران) فعالیت می کرد. با خاتمه جنگ
جهانی دوم در سال 1324 چند متخصص شوروی سابق از جمله الکساندروف، چواخیم و
کریوخین نیز در این آزمایشگاه مشغول به کار و تحقیق شدند. در همین سال چند
نفر فارغ التحصیل جوان دانشکده کشاورزی کرج نظیر شادروان هایک میرزایانس
نیز در این آزمایشگاه به فعالیت پرداختند. شادروان میرزایانس در همین زمان
به جمع آوری حشرت ایران و تعیین نام آن ها پرداخت و در واقع سنگ بنای
اولیه، مجموعه عظیم حشرات ایران در بخش تحقیقات رده بندی حشرات مؤسسه را که
اکنون رسماً موزه حشرات مهندس هایک میرزایانس نام دارد بنیان گذاشت. باز
هم در این سال قسمت تحقیقات قارچ شناسی و بیماریهای گیاهان، با آمدن
شادروان دکتر اسفندیار اسفندیاری بنیانگذاراین نوع تحقیقات در ایران، و
همچنین قسمت علفهای هرز با انتقال شادروان مهندس عین اله بهبودی شاهسون،
بنیانگذار جمع آوری و تشخیص و تحقیق در این رشته به آزمایشگاه مذکور فعال
گردید. با همت این دو شادروان، کار جمع آوری و تشخیص گیاهان نیز در همین
سال آغاز گردید و این تلاش ها به همراه تشکیل بخش شناسایی و بررسی گیاهان
کشور از سال 1327 بنیان اولیه هرباریوم بسیار ارزشمند و بزرگ بخش تحقیقات
رستنی های مؤسسه به شمار
می رود. آزمایشگاه مذکور در سال 1326 مجدداً
به اداره کل دفع آفات نباتی انتقال یافت. این آزمایشگاه که روز به روز
برکمیت و کیفیت آن افزوده می شد در سال 1328 «اداره بررسی آفات» نام گرفت و
به اداره کل بررسی ها در ساختمان آن زمان وزارت کشاورزی (واقع در نبش
خیابان لاله زار نو و انقلاب) پیوست. در سال 1336 اداره بررسی آفات به سطح
اداره کل ارتقاء یافت و به «اداره کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه» تغییر
نام داد و تحت نظارت و سرپرستی مدیریت کل دفع آفات نباتی قرار گرفت و محل
آن نیز تغییر یافت و به یک ساختمان استیجاری واقع در خیابان سعدی مقابل
شرکت بیمه ملی ایران منتقل گردید. هم در این زمان بعضی واحدهای شهرستانی آن
در اهواز، اصفهان، تبریز و ورامین گشایش یافت.
سال 1339 را باید اولین نقطه عطف در
تاریخچه مؤسسه و نیز گیاهپزشکی کشور دانست، در این سال بر پایه تصویب نامه
هیأت وزیران 56000 مترمربع از زمین های دولتی (خالصه) اوین برای ایجاد
تأسیسات جدید در اختیار اداره کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه قرار گرفت.
بالاخره نقطه عطف بعدی در تاریخ مؤسسه پیش آمد، بدین معنی که در سال 1341
باز هم با تصویب هیئت وزیران اداره کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه، به
انستیتوی بررسی آفات و بیماری های گیاهی تغییر نام داد و به صورت سازمانی
وابسته به وزارت کشاورزی، از امکانات، اختیاراتت و استقلال ویژه ای
برخوردار شد، لیکن قسمت قرنطینه از آن جدا شد و به اداره کل دفع آفات نباتی
(سازمان حفظ نباتات فعلی) پیوست. در این سال ها کار احداث ساختمان ها و
آزمایشگاه های جدید در زمین واگذاری آغاز شد و ادامه یافت، در سال 1341،
انستیتو توانست 15 هکتار دیگر از اراضی اوین را برای احداث تأسیسات و مزارع
و باغ های آزمایشی و خانه های سازمانی محققین بدست آورد، انستیتو در سال
1342 رسماً به ساختمان های تازه افتتاح شده در محل فعلی انتقال یافت و در
سال 1343 حدود 12 هکتار دیگر از زمین های خالصه را بدست آورد. در سال 1344
قانونی به نام «قانون تأسیس مؤسسه بررسی آفات و بیماری های گیاهی» از
تصویب مجلسین وقت گذشت. در این قانون واژه انستیتو حذف و به جای آن واژه
مؤسسه رسمیت یافت. در این سال ها مؤسسه توسط یک هیئت 5 نفری مرکب از
آقایان دکتر قوام الدین شریف، دکتر علی اکبر آگه، شادوران مهندس هایک
میرزایانس، شادروان فیروز تقی زاده و دکتر مجید امیدوار اداره می شد که هر
سال یکی از اعضای این هیئت وظیفه ریاست و یکی دیگر معاونت مؤسسه را به
عهده می گرفت، با تصویب قانون مؤسسه، مدیریت چرخشی هیئت پنج نفره جای خود
را به مدیریت ثابت داد و شادروان دکتر عباس دواچی ریاست مؤسسه را به عهده
گرفت. در طول دهه های چهل و پنجاه مؤسسه دوران شکوفایی و پیشرفت چشمگیری
را پشت سر گذاشت و موفقیت های فراوانی را با همت و کوشش کارکنان و مدیران
متعهد و دلسوز خود بدست آورد. کادر تحقیقاتی مؤسسه پیش از این دوران از
حدود 10 نفر تجاوز نمی کرد و فضای آزمایشگاهی آن محدود به 5 اطاق 34 متری
بود. مؤسسه با یک برنامه منظم توفیق یافت که تحصیل کردگان جوان و مستعد را
با انجام آزمون های استخدامی بسیار دشوار به خدمت بگیرد و عده ای از آنان
را برای تکمیل معلومات و تحصیلات به خارج از کشور گسیل دارد. در این
دوران مؤسسه توانست چندین ساختمان بزرگ، گلخانه های متعدد و اطاق های
حرارت ثابت و آزمایشگاه های مجهز تأسیس نماید و همچنین تعدادی منزل مسکونی
برای اسکان محققین خود احداث کند، علاوه بر این ها واحدهای (آزمایشگاه
های) استانی و شهرستانی خود را به 15 واحد (تبریز، ارومیه، بندرانزلی،
تنکابن، گرگان، مشهد،ورامین، کرج، اصفهان، شیراز، بندرعباس،رفسنجان،
جیرفت،اهواز و کرمانشاه) برساند. از بعد تحقیقاتی نیز مؤسسه توانست با
تلاش کادرهای تحقیقاتی و فنی جوان و هدایت پیشکسوتان خود، طرح های بسیاری
در تمام زمینه های گیاهپزشکی و علوم وابسته اجرا کرده و به نتایج مهمی دست
یابد. در این دوران ارتباطات تحقیقاتی و علمی و مبادله کتب و نشریات و
اطلاعات و محقق و کارشناس با مراکز مهم تحقیقات گیاهپزشکی و دانشگاههای
کشورهای پیشرفته، رشد چشمگیری یافت. همین تلاشها موجب شد که مؤسسه در سطح
جهان با عنوان Plant Pest and Disease Research Institute و با سرواژگان
PPDRI شناسایی و اعتبار بین المللی یابد. دهه های 40 و50 را به حق می توان
دوران طلایی شکوفایی و توسعه مؤسسه دانست.
فهرست مطالب
فصل 1: معرفی مؤسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی
مقدمه..................................................................
تاریخچه مؤسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی.........................................
شرح وظایف اساسی مؤسسه.......................................................
تشکیلات مؤسسه.................................................................
بخش تحقیقات آفتکش ها.........................................................
بخش تحقیقات حشرات زیان آور به گیاهان....................................
بخش تحقیقات علف های هرز و انگل های گلدار................................
بخش تحقیقات سن گندم...................................................
بخش تحقیقات بیماری های گیاهی................................
بخش تحقیقات رده بندی حشرات...................................
بخش تحقیقات جانورشناسی کشاورزی...................................
بخش تحقیقات نماتولوژی گیاهی...................................
بخش تحقیقات مبارزه بیولوژیک................................................
بخش تحقیقات ویروس شناسی و بیماری های ویروسی گیاهان......................
بخش تحقیقات شناسایی رستنی ها...................................
بخش تحقیقات بیولوژی مولکولی و بیوتکنولوژی.................
نیروی انسانی..........................................................
طرح های تحقیقاتی......................................................
انتشارات.......................................................
منابع فصل...............................................
فصل 2: معرفی محل کارآموزی
معرفی محل کارآموزی...................................
فصل 3: کلیات
کلیات.........................................................
فصل 4: پرپاراسیون میکروسکوپی حشرات و اتاله کردن حشرات
تهیه پرپاراسیون میکروسکوپی از حشرات................................
نحوه پرپاراسیون..............................................
اتاله کردن حشرات..........................................
منابع فصل............................................................
فصل 5: آزمایشات انجام شده روی مگس سفید گلخانه
زیر راسته جوربالان Homoptera....................................
کلید تشخیص خانواده های راسته جوربالان............................
خانواده مگس های سفید (سفید بالک ها) Aleurodidae..............
سفید بالک ها Aleurodidae..................................
مراحل رشدی..............................................
تخم.......................................................
پوره خزنده (اولین مرحله پورگی).............................
سنین دوم و سوم پورگی...............................
شفیره.....................................................
بالغین.............................................
دموگرافی و دینامیسم جمعیت...................................
آزمایشات انجام شده روی مگس سفید گلخانه................................
مگس سفید.........................................
عسلک پنبه........................................
کنه دو نقطه ای (کنه تارعنکبوتی)..............
شپشک آرد آلود ساحلی...............................
منابع فصل.....................................................
فصل 6: آزمایشات انجام شده روی سن گندم
راسته Hemiptera (ناجوربالان).....................................
زیر راسته سن ها Heteroptera...................................
کلید شناسایی خانواده های مهم سن ها.........................
رده بندی سن ها Heteroptera.......................................
الف- زیر راسته سن های آبزی Cryptocerata................................
ب- زیر راسته سن های خاکزی (Gymnocerata یا Amphicorizae)...............
سن گندم........................................................
آزمایشات انجام شده روی سن گندم.......................
اثر شبه هورمون جوانی «آدمیرال» بر کنترل پوره های سن معمولی گندم در شرایط مزرعه.....
نتیجه کلی و بحث..........................................
نتیجه بررسی ها............................................
منابع فصل...............................
فصل 7: آزمایشات انجام شده روی مگس جالیز
راسته Diptera (دوبالان).........................
رده بندی دو بالان........................................
مگس های شیار پیشانی دار سیکلورهافا، گروه ساده بال ها، مگس های بال رنگی ........
کلید شناسایی خانواده های مهم مگس های زیر راسته براکی سرا و سیکلورهافا............
مگس قهوه ای جالیز..............................
آزمایشات انجام شده روی مگس جالیز...................
مگس خربزه......................................................
سرخرطومی هندوانه (سرخرطومی جالیز)....................
منابع فصل................
فصل 8: آزمایشات مربوط به تأثیر سموم مختلف روی درصد جوانه زنی بذر کلزا
آزمایشات مربوط به تأثیر سموم مختلف روی درصد جوانه زنی بذر کلزا..........
فصل 9: کاربرد مخلوط آفتکش ها
کاربرد مخلوط آفتکش ها..............................
چگونگی چک نمودن ثبات و سازگاری ترکیب داخل تانک...............
روش های ترکیب کردن مواد شیمیایی و آزمایش ثبات و سازگاری..........
بعد از تست چه باید کرد؟..........................
ترکیبات سموم آفتکش.....................................
ترکیبات سموم علف کش و حشره کش........................................
ترکیبات سموم علف کش و قارچکش........................................
ترکیبات سموم علف کش و حاصلخیز کننده یا بارور کننده مایع..............
ترکیبات سموم علف کش و حاصلخیز کننده خشک................
متخصصان می گویند: سموم قارچکش همیشه اگر خوب ترکیب شوند، سودمند هستند
مفید بودن ثبات دهنده های حالت اسیدی در کاهش حمل سم در یک جریان شبیه سازی شده...
منابع فصل...............................................
فصل 10: منابع
منابع فارسی..................................
منابع لاتین........................
